ضرورت تعامل با غرب
به نوشته استازا سالاكانين، تحليل‌گر مسائل منطقه‌اي در العربي‌الجديد، رئيس جمهور جديد ايران در تضاد كامل با رقيب اصلي خود، سعيد جليليِ تندروي ضدغرب، به اردوگاه اصلاح‌طلبان وابسته است.
اگرچه بيشتر مبارزات انتخاباتي او بر مسائل داخلي متمركز بود، او آدرس جديد جت بت همچنين بر اهميت تعامل با غرب، تا حدي به منظور تقويت وضعيت بد اقتصادي ايران تاكيد كرد.
يكي از مهم‌ترين موضوعات براي ايران آينده سياست هسته‌اي كشور خواهد بود كه در حال حاضر مورد كشمكش است. علاوه بر اين، پزشكيان همچنين از كاهش تنش با كشورهاي عربي حمايت مي كند و انتظار مي رود روابط با همسايگان عرب خليج فارس ايران را بيشتر تقويت كند.
محدوديت‌هاي قدرت براي رئيس‌جمهور ايران
با اين حال، هيچ يك از اين مسائل كار آساني نخواهد بود، زيرا سياست خارجي و امنيتي ايران به شدت تحت تأثير نهادهاي عالي است كه تصميمات كليدي سياست خارجي را در كنترل دارند و اختيارات رسمي رئيس‌جمهور بيشتر به مسائل داخلي مربوط مي‌شود. علاوه بر اين، رئيس‌جمهور جديد همچنين بايد با نهادهايي كه به‌خاطر مواضع تندرو ضدغربي‌‌شان معروف هستند، كار رد كند، كه طي اين سال‌ها به يكي از ستون‌هاي اصلي سيستم تبديل شده‌اند.
مسعود پزشكيان محمدجواد ظريف
دكتر اريك لوب، دانشيار گروه سياست و روابط بين‌الملل در دانشگاه بين‌المللي فلوريدا، به العربي الجديد توضيح داد كه باور رايج بر اين است كه «رئيس‌جمهور و اعضاي كابينه‌اش مي‌توانند تا حدودي بر اين سياست تأثير نمادين و ماهوي داشته باشند».
بسياري از ناظران حدس مي‌زنند كه مشاور ارشد سياست خارجي ستاد پزشكيان، محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه سابق كه در سال 2015 عضو كليدي مذاكرات توافق هسته اي با قدرت هاي جهاني بود، در هر گونه تلاش براي احياي مذاكرات توافق هسته‌اي با آمريكا خواهد بود.
لوب افزود، سوال اين است كه آيا مقامات عالي و ساير محافظه كاران، به مانند حمايشتشان از دولت روحاني براي مضاي برجام در سال 2015، از رئيس‌جمهور در اين تلاش پشتيباني خواهند كرد.
به گفته دكتر علي واعظ، مدير پروژه ايران در گروه بين‌المللي بحران، در حالي كه توانايي پزشكيان براي تغيير اساسي مسير سياست‌هاي داخلي و خارجي ايران نامشخص است، خودداري او از ارائه هرگونه تعهد مشخص در طول مبارزات انتخاباتي و اذعان به محدوديت هايي كه ممكن است به‌عنوان رئيس‌جمهور با آن مواجه شود، انتظارات عمومي را تعديل كرده و به او آزادي عمل بيشتري نسبت به بسياري از اسلافش داده‌اند.
واعظ گفت: «در حالي كه نتايج انتخابات جايگاه نسبتا متزلزلي را به داده -چرا كه تنها توانسته 26 درصد از آراي واجدين شرايط را كسب كند- اينكه فرض كنيم پزشكيان مي‌تواند همه چيز را تغيير دهد، به همان اندازه اشتباه است كه تصور كنيم او قادر به تغيير هيچ چيزي نيست».
زمين سست
در حالي كه به نظر مي‌رسد پزشكيان خواهان يك توافق هسته‌اي جديد است كه حداقل به لغو بخشي از تحريم‌ها منجر شود، اين داستان مي‌تواند كار دشواري باشد.
به گفته متيو بان، استاد امنيت ملي و سياست خارجي در مدرسه كندي هاروارد: «خروج پرزيدنت ترامپ از توافق هسته‌اي قديمي كه به شدت اعتبار وعده‌هاي آمريكا را تضعيف كرده و افزايش سانتريفيوژها و ذخاير اورانيوم بسيار غني‌شده ايران (و ادعاي امتناع از ارائه پاسخ‌هاي مورد اعتماد غرب به سوالات مربوط به سايت‌هاي اعلام نشده‌اي كه آژانس بين المللي انرژي اتمي مدعي كشف ذرات اورانيوم در آنها شده) واقعيت‌ها را تغيير داده‌اند.»
از زمان خروج يكجانبه آمريكا از برجام و اعمال مجدد تحريم‌ها عليه ايران در سال 2018 و پس از يك سال صبر استراتژيك، تهران فعاليت‌هاي هسته‌اي خود را گسترش داد تا به يك كشور آستانه هسته‌اي تبديل شود. بر اساس گزارش آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، ايران سقف مربوط به سطح غني‌سازي اورانيوم تعيين شده در توافق را از 3.67 درصد به 60 درصد، يعني 27 برابر بيشتر از سطح مجاز، ارتقا داده است.
تأسيسات هسته‌اي ايران
در حالي كه بي اعتمادي عميق تاريخي چالش‌هاي بزرگي را ايجاد و مسير دستيابي به توافق مجدد را پيچيده مي‌كند، هر گونه مذاكرات جديد در لحظه‌اي بسيار ناآرام انجام خواهد شد، چرا كه جنگ غزه در سراسر منطقه طنين‌انداز شده و خطر رويارويي بين اسرائيل و ايران را افزايش مي‌دهد. ايران همچنين روابط خود با روسيه و چين را به طور قابل توجهي بهبود بخشيده و ادامه يا تشديد روابط نظامي ايران و روسيه مي‌تواند هرگونه احتمال گرم شدن روابط ايران و غرب را كاهش دهد.
تنش جوشان بين ايالات متحده و اسرائيل و نيروهاي متحد ايران در لبنان، سوريه، عراق و يمن هم ممكن است احتمال توافقات جديد بين واشنگتن و تهران را كاهش دهد.
نقشه شوم كوبايي شدن؛ ديپلماسي تنها راه حل است
با اين حال، به نظر واعظ، «هيچ يك از اين‌ها نبايد ديپلماسي را از مسير خارج كند، زيرا بدتر بودن گزينه‌هاي جايگزين ثابت شده است. بنابراين براي غرب كوته‌فكرانه خواهد بود كه فرصت بازگشت نيروهاي عملگراتر سياست ايران و كاركشته‌ترين ديپلمات‌هاي كشور را ناديده بگيرد، آن هم به اين دليل كه عدم تعامل و تاكتيك‌هاي فشار تنها ايران را در منطقه تهاجمي‌تر و در داخل بسته‌تر كرده است».
با اين حال، دكتر روزبه پارسي، رئيس برنامه خاورميانه و شمال آفريقا در انستيتوي روابط بين‌الملل سوئد، معتقدست «به جاي درك اين موضوع كه اين فرصتي است براي امتحان رويكرد دشوارتر اما بسيار مفيدتر مذاكرات، همه نشانه‌ها حاكي از تلاش براي تكرار همان سياست‌هاي شكست خورده تقابل و فشار است». او به العربي الجديد گفته: «به نظر مي‌رسد از بسياري جهات، سياستمداران غربي فراموش كرده‌اند كه آنها بايد از مذاكرات برجام بايد در مورد نحوه برخورد با ايران مي‌آموختند».
پيش‌بيني اكونوميست درباره احياي برجام
در عوض، جنگ غزه و گسترش احتمالي درگيري به جبهه لبنان، و با وجود تمام پيامدهاي يك جنگ بالقوه منطقه‌اي، كشورهاي غربي را تشويق مي‌كند كه به گونه‌اي متفاوت با ايران برخورد كنند. پارسي خاطرنشان كرد: «به احتمال زياد آنها چنين جنگي را به عنوان يك رويارويي ببينند كه در آن ايران صرفاً مقصر است».
در همين راستا، واعظ توضيح مي‌دهد كه نيروهاي خطرناكي در واشنگتن وجود دارند كه تمام تلاش خود را براي تبديل ايران به كوباي ديگري انجام مي‌دهند: «جزيره‌اي كه توسط تحريم‌ها احاطه شده است. به نوبه خود، ايراني‌ها نيز با توجه به تجربه خروج ترامپ از توافق هسته‌اي 2015، نسبت به اعتماد به ايالات متحده به عنوان يك شريك مذاكره كننده عميقا بدبين هستند».
با اين حال، به باور واعظ، «هيچ گزينه جايگزين مناسبي براي ديپلماسي ندارد: واشنگتن در تلاش است راهي براي مهار برنامه هسته‌اي ايران بيابد. تهران هم بايد راهي براي خروج از تحريم هاي آمريكا بيابد كه اين تنها از طريق مذاكره و امتيازدهي متقابل امكان‌پذير است».
در انتظار ساكن بعدي كاخ سفيد
با اين وجود، اكثر تحليلگران بر اين باورند كه موضع و سياست ايالات متحده در قبال ايران تا حد زيادي به نتيجه انتخابات رياست‌جمهوري در اين كشور و ساكن بعدي كاخ سفيد بستگي دارد، اگرچه ابهامات زيادي پيرامون هر دو نامزد وجود دارد.
به اعتقاد لوب: «در حالي كه نامزد جديد حزب دموكرات (احتمالاً كامالا هريس، در صورت پيروزي) ممكن است تلاش كند تا دستاوردهاي سياست خارجي دولت سابق را بهبود بخشد و توافق هسته‌اي را احيا كند، او ممكن است همچنان درگير بحران‌هايي مانند بحران اوكراين و غزه باشد و نتواند زمان، توجه و سرمايه خود را به يك توافق جديد اختصاص دهد». در همين حال، اگر ترامپ پيروز شود، احتمالا فشار حداكثري را دوچندان كند، «اما او مي تواند توافق جديدي را به عنوان فرصتي براي موقعيت يا نشان دادن خود به عنوان معامله گر نهايي دنبال كند».
در مورد توافق آتي، پروفسور بان انتظار دارد توافق «كمتر براي كمتر» صورت گيرد كه در آن ايران برخي از پرريسك‌ترين عناصر برنامه هسته‌ايش (مانند ذخاير اورانيوم بسيار غني‌شده‌اش) را در ازاي لغو برخي تحريم‌ها به عقب برمي‌گرداند، در حالي كه مذاكرات گسترده‌تر با بازيگران بيشتر مي‌تواند درگيري‌هاي جاري در خاورميانه -از جنگ‌هاي آشكار تا جنگ‌هاي در سايه- را كاهش دهد و به نگراني‌هاي امنيتي بازيگران كليدي منطقه‌اي رسيدگي كند.
در حالي كه امكان دستيابي به توافق جدي قبل از انتخابات آمريكا از شانس كمي برخوردار است، دولت فعلي مي‌تواند از كانال‌هاي پشتيبان براي بررسي آنچه ممكن است در حال حاضر ممكن باشد استفاده كند.
برچسب:
،
ادامه مطلب
امتیاز دهید:
رتبه از پنج:
0
بازدید:
